Przejdź do zawartości

Zamówienia publiczne

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Zamówienia publiczne – element finansów publicznych obejmujący szczegółowe rozwiązania dotyczące procedur wydatkowania środków publicznych (sposobów wyłonienia wykonawców oraz zasad zawierania umów).

Zamówienie publiczne

[edytuj | edytuj kod]

Na gruncie prawa polskiego od 2 marca 2004 r. do 31 grudnia 2020 r. zasady udzielania zamówień publicznych były sprecyzowane w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1843), która zastąpiła ustawę z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych (Dz.U. z 1994 r. nr 76, poz. 344). Stanowiła ona implementację do prawa polskiego przepisów odpowiednich dyrektyw Unii Europejskiej, w szczególności 2004/18/WE, 2004/17/WE, 89/665/EWG i 92/13/EWG. Od 1 stycznia 2021 roku na gruncie prawa polskiego zasady udzielania zamówień publicznych reguluje ustawa z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2024 r. poz. 1320), a sposób jej wejścia w życie określa ustawa z dnia 11 września 2019 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 2020).

Do stosowania przepisów o zamówieniach publicznych są zobowiązane w szczególności podmioty sektora finansów publicznych, a także m.in. inne podmioty o podobnym charakterze lub kontrolowane w określony sposób przez jednostki sektora finansów publicznych, jeśli nabywają dostawy, roboty budowlane lub usługi.

Zamówień udzielać można w siedmiu opisanych w ustawie trybach:

przy czym do zastosowania trybów innych niż przetarg nieograniczony i przetarg ograniczony konieczne jest spełnienie opisanych w ustawie przesłanek.

Ponadto pewne szczególne zamówienia można poprzedzić konkursem (np. zamówienia z zakresu planowania przestrzennego, projektowania urbanistycznego, architektoniczno-budowlanego oraz przetwarzania danych), można także udzielić zamówienia na podstawie umów ramowych lub w ramach dynamicznego systemu zakupów.

Podstawowe zasady udzielania zamówień publicznych to:

  • zasada równego traktowania wykonawców,
  • zasada bezstronności i obiektywizmu,
  • zasada uczciwej konkurencji,
  • zasada jawności,
  • zasada pisemności postępowania.

Zgodnie z ustawą, uczestnikom postępowań o udzielenie zamówienia publicznego przysługują środki ochrony prawnej w postaci:

  • odwołania do Krajowej Izby Odwoławczej,
  • skargi do sądu okręgowego.
  • poinformowania zamawiającego o podjęciu przez niego czynności niezgodnej z ustawą lub zaniechaniu czynności, do której jest ustawowo zobowiązany, w przypadku, gdy wykonawcom na tę czynność lub zaniechanie nie przysługuje zgodnie z ustawą odwołanie.

Pierwszym aktem prawnym regulującym na terytorium Polski kwestię zamówień publicznych był dekret wydany 7 grudnia 1918 roku w przedmiocie utworzenia Urzędu Rozdzielczego w celu centralizacji zamówień rządowych[1][2], który został uchylony 6 lutego 1920 roku uchwałą Sejmu z 30 stycznia 1920 roku[3]. Kwestie zamówień publicznych w Polsce w latach 1933–1949 regulowała ustawa z dnia 15 lutego 1933 r. o dostawach i robotach na rzecz Skarbu Państwa, samorządu oraz instytucyj prawa publicznego[4] i będące aktem wykonawczym do ustawy Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1937 r. o dostawach i robotach na rzecz Skarbu Państwa, samorządu oraz instytucyj prawa publicznego[5], w latach 1949–1958 regulowała ustawa z dnia 18 listopada 1948 r. o dostawach, robotach i usługach na rzecz Skarbu Państwa, samorządu oraz niektórych kategorii osób prawnych[6], a w latach 1958–1984 regulowała ustawa z dnia 28 grudnia 1957 r. o dostawach, robotach i usługach na rzecz jednostek państwowych[7], która 1 stycznia 1984 roku została uchylona przez ustawę z dnia 21 grudnia 1983 r. o zmianie niektórych ustaw wprowadzających reformę gospodarczą[8].

Koncesja na roboty budowlane lub usługi

[edytuj | edytuj kod]

Szczególną formą zamówień publicznych są koncesje na roboty budowlane lub usługi, których zasady udzielania są sprecyzowane w ustawie z dnia 21 października 2016 r. o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz.U. z 2023 r. poz. 140) (przed 2016 r. w ustawie z dnia 9 stycznia 2009 r. o koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz.U. z 2015 r. poz. 113)); tryb udzielania koncesji na roboty budowlane do 2009 r. był uregulowany w ustawie Prawo zamówień publicznych; na gruncie europejskim koncesje uregulowane są w dyrektywach wspomnianych powyżej.

Koncesje na tle innych zamówień publicznych wyróżniają dwa podstawowe elementy:

  • wynagrodzeniem koncesjobiorcy (wykonawcy koncesji) jest prawo do korzystania z przedmiotu koncesji lub takie prawo wraz z płatnością koncesjodawcy (zamawiającego),
  • płatność koncesjodawcy nie może prowadzić do odzyskania całości nakładów poniesionych przez koncesjonariusza i zarazem koncesjonariusz musi ponosić zasadniczą część ryzyka ekonomicznego realizowanej koncesji.

Stanowi w ten sposób formę szeroko rozumianego partnerstwa publiczno-prywatnego.

Proces udzielania koncesji rządzi się podstawowymi zasadami analogicznymi do obowiązujących w przypadku zamówień realizowanych w oparciu o ustawę Prawo zamówień publicznych. Obowiązuje jednak odmienna od trybów przewidzianych w ustawie Prawo zamówień publicznych procedura o większym stopniu elastyczności. Ustawa o koncesji określa także elementy, jakie musi zawierać umowa o koncesję oraz zawiera regulacje odnoszące się do maksymalnego czasu jej trwania.

Środkiem ochrony prawnej przysługującym uczestnikom postępowania o koncesję jest skarga do sądu administracyjnego.

Platformy elektronicznych zamówień publicznych

[edytuj | edytuj kod]

W związku z nowelizacją przepisów o zamówieniach publicznych planowane jest uruchomienie centralnej platformy elektronicznej e-zamówienia. Będzie ona obejmować: centralne repozytorium danych, moduł monitorowania i analiz, moduł aukcji i licytacji, eSender oraz moduł przyjmowania i zabezpieczania ofert. Zamawiający i wykonawcy będą mogli realizować proces udzielania zamówień publicznych na dowolnym portalu (własnym lub zewnętrznym), które będą wspierać poszczególne etapy procesu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego[9].

Naruszenia prawa zamówień publicznych

[edytuj | edytuj kod]

Raport Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z września 2013 wskazał, że najczęstszymi praktykami ograniczającymi konkurencję w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego są:

  • ograniczony dostęp do przetargów,
  • zmowy między wykonawcami,
  • faworyzowanie wykonawców przez zamawiających[10].

Według raportu Komisji Europejskiej z 2013 r. głównym polem korupcji w polskim sektorze publicznych usług medycznych finansowanych z podatków są zamówienia publiczne na sprzęt medyczny. Dostawcy korumpują – według badania – publiczne szpitale oferując dodatkowe darmowe egzemplarze urządzeń[11].

Zamówienia publiczne w innych państwach

[edytuj | edytuj kod]

Albania

[edytuj | edytuj kod]

Albania ma status obserwatora w stosunku do Porozumienia w sprawie zamówień rządowych Światowej Organizacji Handlu (WTO) i negocjuje przystąpienie do niej[12].

Austria

[edytuj | edytuj kod]

Zamówienia publiczne w Austrii reguluje federalna ustawa o zamówieniach publicznych z 2017 r.[13]

W latach 1949–1978 chińskie władze nabywały wymagane towary i usługi w ramach transakcji kierowanych administracyjnie, a dopiero od reform gospodarczych z 1978 r. „centralne planowanie zaczęło ustępować rozwiązaniom rynkowym”. Zdaniem badaczy Pinga Wanga i Xinglina Zhanga, że dla celów prawa porównawczego sensowne jest mówienie o „zamówieniach rządowych” lub „zamówieniach publicznych” dopiero po wdrożeniu reform z 1978 r.[14] Ustawa o zamówieniach publicznych Chińskiej Republiki Ludowej została przyjęta na 28. posiedzeniu Stałego Komitetu Dziewiątego Krajowego Kongresu Ludowego w dniu 29 czerwca 2002 r. i jest podstawowym aktem prawnym w Chinach w zakresie zamówień publicznych[15], natomiast „Przepisy wykonawcze do ustawy Prawo zamówień publicznych”, które uzupełniają i doprecyzowują ustawę, weszły w życie 1 marca 2015 r.[16] Przepisy dotyczące zamówień wojskowych są formułowane oddzielnie przez Centralną Komisję Wojskową (art. 86 ustawy o zamówieniach publicznych Chińskiej Republiki Ludowej)[15].

Za politykę zamówień publicznych na Cyprze odpowiada Dyrekcja ds. Zamówień Publicznych Skarbu Republiki Cypryjskiej[17].

Czechy

[edytuj | edytuj kod]

Zamówienia publiczne w Czechach reguluje ustawa nr 134/2016 o zamówieniach publicznych, podpisana przez prezydenta Republiki Czeskiej w dniu 22 kwietnia 2016 r.[18]

Watykan

[edytuj | edytuj kod]

Zamówienia publiczne w Watykanie są nadzorowane przez Sekretariat Gospodarki, który jest odpowiedzialny za ustalanie zasad i procedur zakupowych, a odpowiedzialność za wydatki jest powierzona poszczególnym dykasteriom i administracjom[19].

Zambia

[edytuj | edytuj kod]

Zamówienia publiczne w Zambii reguluje ustawa o zamówieniach publicznych nr 12 z 2008 r. oraz przepisy o zamówieniach publicznych z 2011 r. Przed 2008 r. zamówienia publiczne były regulowane ustawą o krajowej komisji przetargowej w Zambii, ustawą nr 30 z 1982 r.[20]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Dekret w przedmiocie utworzenia Urzędu Rozdzielczego w celu centralizacji zamówień rządowych (Dz.U. z 1918 r. nr 19, poz. 55).
  2. Sławomir Wikariak, Zamówienia publiczne to nie wymysł III RP. Zasady uchwalono już w międzywojniu [online], wiadomosci.dziennik.pl, 6 października 2018 [dostęp 2019-09-29].
  3. Uchwała Sejmu z dnia 30 stycznia 1920 r. w sprawie uchylenia mocy dekretu z dnia 7 grudnia 1918 r. w przedmiocie utworzenia Urzędu Rozdzielczego w celu centralizacji zamówień rządowych (Dz.U. z 1920 r. nr 10, poz. 55).
  4. Ustawa z dnia 15 lutego 1933 r. o dostawach i robotach na rzecz Skarbu Państwa, samorządu oraz instytucyj prawa publicznego (Dz.U. z 1933 r. nr 19, poz. 127).
  5. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1937 r. o dostawach i robotach na rzecz Skarbu Państwa, samorządu oraz instytucyj prawa publicznego (Dz.U. z 1937 r. nr 13, poz. 92).
  6. Ustawa z dnia 18 listopada 1948 r. o dostawach, robotach i usługach na rzecz Skarbu Państwa, samorządu oraz niektórych kategorii osób prawnych (Dz.U. z 1948 r. nr 63, poz. 494).
  7. Ustawa z dnia 28 grudnia 1957 r. o dostawach, robotach i usługach na rzecz jednostek państwowych (Dz.U. z 1958 r. nr 3, poz. 7).
  8. Ustawa z dnia 21 grudnia 1983 r. o zmianie niektórych ustaw wprowadzających reformę gospodarczą (Dz.U. z 1983 r. nr 71, poz. 318).
  9. E-Zamówienia – Elektroniczne Zamówienia Publiczne. Ministerstwo Cyfryzacji. [dostęp 2017-09-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-28)].
  10. Raport UOKiK – Zamówienia publiczne. [dostęp 2013-09-11].
  11. Brigitte Slot i inni, Study on Corruption in the Healthcare Sector [online], Komisja Europejska, październik 2013, s. 284–287 [dostęp 2014-01-15] [zarchiwizowane z adresu 2014-01-16] (ang.).
  12. WTO ¦ Government procurement – The plurilateral Agreement on Government Procurement (GPA) [online], www.wto.org [dostęp 2019-11-04].
  13. Austria: Imminent implementation of public procurement directives [online], www.schoenherr.eu [dostęp 2019-10-30] [zarchiwizowane z adresu 2019-10-30] (ang.).
  14. Asia_link_textbook_on_Chinese_public_procurement_law_FINAL [online], nottingham.ac.uk [dostęp 2024-04-26].
  15. a b The Government Procurement Law of the People's Republic of China (Order of the President No.68) [online], gov.cn [dostęp 2024-04-26] [zarchiwizowane z adresu 2010-09-04].
  16. Covington, China’s New Regulations on Government Procurement Seek to Promote Greater Transparency, March 2015.
  17. Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2019-10-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-12)].
  18. New act no. 134/2016 Coll. on public procurement | Vozáb & Co. Law offices [online], law.vozab.com [dostęp 2019-10-30].
  19. Visarchive 02, NEW ECONOMIC FRAMEWORK FOR THE HOLY SEE [online], VIS news - Holy See Press Office, 9 lipca 2014 [dostęp 2019-10-30].
  20. Public Procurement System in Zambia [online], 11 stycznia 2017 [dostęp 2019-10-30] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-22].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Prawo zamówień publicznych. Komentarz, red. T. Czajkowski, wyd. 3, Warszawa 2007 (wersja elektroniczna).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]

Artykuł uwzględnia ograniczony pod względem terytorialnym stan prawny na 21 października 2010. Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawnych w Wikipedii.